Αγγελος Συρίγος: Πόσο κινδυνεύουμε να εμπλακούμε σε πολεμικό επεισόδιο με την Τουρκία

Πόσο κινδυνεύουμε να εμπλακούμε σε πολεμικό επεισόδιο με την Τουρκία τους επόμενους μήνες; Η απάντηση είναι ότι η Τουρκία, εδώ και αρκετό καιρό, επιδιώκει να στρατιωτικοποιήσει τη διαφορά που έχει με την Ελλάδα και την Κύπρο στην ανατολική Μεσόγειο. Στην τουρκική αντίληψη, η χρήση βίας αποτελεί θεμιτό εργαλείο ασκήσεως εξωτερικής πολιτικής. Επομένως, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός.

Ο λόγος που η Αγκυρα αντιδρά κατ’ αυτό τον τρόπο οφείλεται στο ότι αισθάνεται πως τρέχει πίσω από τις εξελίξεις που καθοδηγεί η Κύπρος. Η τελευταία δεν έχει ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις. Οταν η Τουρκία στέλνει ερευνητικά σεισμογραφικά σκάφη, η Κύπρος δεν έχει το περιθώριο να τα σταματήσει με τον στόλο της. Ως αντίβαρο χρησιμοποίησε τα οικονομικά συμφέροντα μεγάλων εταιρειών που εκείνη έβαλε στο παιχνίδι. Αρχικώς, προχώρησε σε διεθνείς συμφωνίες οριοθετήσεως της ΑΟΖ με τα γειτονικά κράτη. Ακολούθως τεμάχισε τη θαλάσσια περιοχή νοτίως του νησιού.

Στάθηκε τυχερή, διότι ανακαλύφθηκαν υδρογονάνθρακες, στοιχείο που τόνωσε το ενδιαφέρον των πετρελαϊκών εταιρειών. Με μεγάλους διεθνείς διαγωνισμούς, κατόρθωσε να εμπλέξει στο ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής πετρελαϊκούς κολοσσούς, όπως την αμερικανική Exxon-Mobil και τη γαλλική Total. Σε όλες τις γεωτρήσεις που έγιναν μέχρι τώρα εντός της κυπριακής ΑΟΖ, η Τουρκία ήταν μακρινός θεατής. Απέφυγε να ενοχλήσει τις εταιρείες – κολοσσούς και κυρίως τις χώρες που βρίσκονται πίσω τους.

Η τυχόν ανακάλυψη νέων ενεργειακών κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ απειλεί την ηγεμονική θέση που απέκτησε η Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο με την παράνομη αλλά καθ’ όλα υπαρκτή εισβολή και κατοχή του νησιού το 1974. Ετσι η Αγκυρα επιλέγει να στραφεί εναντίον της χώρας που θεωρεί αδύναμο κρίκο και δεν είναι άλλη από την Κύπρο. Επειδή γνωρίζει ότι οι κινήσεις της είναι εντελώς αντίθετες προς το Διεθνές Δίκαιο, είναι εξαιρετικά προσεκτική σε όσα κάνει. Σε αυτή τη φάση ενδιαφέρεται να διαπιστώσει την έκταση και κυρίως τη σοβαρότητα των διεθνών αντιδράσεων.

Πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου ότι η Τουρκία είναι μια χώρα που σπανίως εκπλήσσει. Συνήθως ενημερώνει για τις κινήσεις της. Με επιστολές που έστειλε τον Μάρτιο και Απρίλιο του 2019 στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, μας πληροφόρησε για την πρόθεσή της να προχωρήσει σε γεωτρήσεις. Στην επιστολή μάλιστα της 8ης Απριλίου 2019 ενημερώνει ότι η γεώτρηση θα πραγματοποιηθεί στα τεμάχια F και G που κατά την τουρκική αντίληψη ανήκουν στους Τουρκοκύπριους.

Τα δύο συγκεκριμένα «τουρκοκυπριακά» τεμάχια συμπίπτουν περίπου με τα όρια των τεμαχίων 1, 2, 3, 8, 9, 12 και 13 που έχει χαράξει η Κυπριακή Δημοκρατία νοτίως του νησιού. Δεδομένου ότι η Τουρκία θα αποφύγει τεμάχια που έχουν δοθεί προς έρευνα και εκμετάλλευση σε ξένες πετρελαϊκές εταιρείες, τα πλέον επίφοβα τεμάχια για την τουρκική γεώτρηση είναι τα 1, 8, 12 και 13. Η Τουρκία θα θελήσει να δείξει διεθνώς ότι κόπτεται για τα συμφέροντα των φτωχών Τουρκοκυπρίων, τους οποίους αγνοούν οι πλούσιοι Ελληνοκύπριοι γείτονές τους.

Παράλληλα, παραμένει ισχυρό το ενδεχόμενο η Τουρκία να επιδιώξει να προχωρήσει σε γεώτρηση εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νοτίως του Καστελόριζου. Αυτό όμως είναι κάτι που θα εξαρτηθεί και από το εύρος των διεθνών αντιδράσεων στις γεωτρήσεις που θα γίνουν εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Μέχρι τις 23 Ιουνίου που διεξάγονται οι δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη, εκτιμάται ότι ο Ερντογάν θα αποφύγει να δημιουργήσει πρόβλημα. Επίσης μέχρι τον Σεπτέμβριο θα αποφύγει, λογικώς, να διαταράξει την τουριστική περίοδο. Η τουρκική οικονομία είναι σε κακή κατάσταση και περιμένει το τουριστικό συνάλλαγμα. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι τον Σεπτέμβριο δεν θα υπάρξουν προβλήματα στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας.

Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για την περίπτωση της Κύπρου. Ενα πολεμικό επεισόδιο νοτίως του νησιού δεν θα επηρέαζε την τουρκική τουριστική βιομηχανία. Η Αγκυρα διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και στο Ιράκ εδώ και αρκετό καιρό, χωρίς να επηρεάζεται ο τουρισμός της. Είναι πολύ μακριά οι πολεμικές επιχειρήσεις από τα τουριστικά θέρετρα του Αιγαίου και της Αττάλειας.

Κρίσιμος χρόνος θεωρείται η περίοδος μετά τις 23 Ιουνίου και μέχρι τον σχηματισμό (προσοχή, όχι τις εκλογές…) ελληνικής κυβερνήσεως. Η Τουρκία παρακολουθεί προσεκτικά τις ελληνικές πολιτικές εξελίξεις. Είναι ενδεικτικό ότι στις 30 Απριλίου 2012, δέκα μόλις ημέρες πριν από τη διενέργεια εθνικών εκλογών στην Ελλάδα, δημοσιεύθηκαν στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εκχωρήσεις θαλασσίων περιοχών δυτικώς της Κύπρου και νοτίως της Ρόδου. Πρόκειται για όλη τη θαλάσσια έκταση από τον 28ο στον 32ο μεσημβρινό.

Η κυπριακή πλευρά δεν έχει λόγο να παρακολουθήσει την Τουρκία στη στρατιωτικοποίηση. Εχει ένα εξελιγμένο ενεργειακό πρόγραμμα, που πρέπει πάση θυσία να ολοκληρώσει. Μόνον έτσι μπορούν να αλλάξουν οι αρνητικές εις βάρος της ισορροπίες και να ελπίζει σε μία πραγματικά δίκαιη λύση του Κυπριακού.

Ο Αγγελος Μ. Συρίγος είναι Αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο, υπ. βουλευτής Α’ Αθηνών με τη Νέα Δημοκρατία

Πηγη: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ